Urodził się 1 listopada 1864 roku we wsi Strawczynie (woj. kieleckie).

Gdy miał cztery lata rodzice przenieśli się do Ciekot u stóp Gór Świętokrzyskich, gdzie zmarli. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej (ojciec dzierżawił obce folwarki) o żywych tradycjach patriotycznych. W Ciekotach pisarz spędził całe swoje dzieciństwo. Początkowo uczyła go matka. Ona także zainteresowała go książkami. Później w celu przygotowania do nauki w gimnazjum wstąpił do wiejskiej szkoły w pobliskich Psarach. W roku 1874 zapisano go do wstępnej klasy Kieleckiego Miejskiego Gimnazjum. W wyższych klasach tego gimnazjum musiał już sam zarabiać na siebie, udzielając korepetycji. Gdy był w drugiej klasie, w roku 1879 umarła jego matka chorująca na gruźlicę. Pięć lat później zmarł mu ojciec. Opuszczając gimnazjum Żeromski tak napisał o swoich rodzicach: “Ojciec, matka i bezgraniczna ich dla mnie jedynaka miłość – przesuwają się gdzieś w głębi duszy, jak mgła przemijająca…”

Wzrastał w trudnych warunkach życia narodowego i osobistego. Jego lata szkolne to okres ucisku politycznego i prześladowania polskości. Lata szkolne to okres biedy, która towarzyszyła całej jego młodości. Nierzadko udzielając korepetycji nie miał czasu na naukę. Jednak Żeromski nie ukończył gimnazjum, ponieważ trudna sytuacja i coraz gorętsze porywy pisarskie nie sprzyjały nauce. Profesor języka polskiego, A.G. Bem, śledząc początki jego twórczości stwierdzał: “… styl dobry, liryki wiele, kierunek taki sam, jak ja podzielam – za wiele może dramatycznych wykrzykników w rodzaju ha, ha itd. Błędy gramatyczne i stylistyczne zdarzają się, ale mimo to znać, że będziesz pisał…”. Jesienią roku 1886 udał się do Warszawy i zapisał się do Szkoły Weterynaryjnej, którą opuścił z braku środków materialnych. Pracował następnie jako guwerner w dworach szlacheckich, wzbogacając swoją wiedzę o życiu różnych warstw społecznych.

W roku 1892 Żeromski udał się w pierwszą podróż zagraniczną – Wiedeń, Zurych, Monachium, Praga. W tym samym roku poślubił Oktawię Rodkiewiczową i objął posadę w bibliotece w Rapperswilu, gdzie przebywał do roku 1896. Zanim jednak pisanie książek mogło mu zapewnić środki do życia. Chociaż w latach 1897 – 1903, był już autorem najgłośniejszej książki przełomu wieków, “Ludzi bezdomnych” – musiał wziąć posadę w Bibliotece Zamoyskich w Warszawie. Dopiero od wydania Popiołów, w latach 1903 – 1904 mógł się poświęcić wyłącznie pisaniu. Sprzyjając ruchowi niepodległościowemu (w 1906 r. spotkał się z Józefem Piłsudskim), po wybuchu wojny w 1914 r. Zaniechał jednak (mimo początkowemu akcesu do Legionów) związania się z obozem Piłsudskiego ze względu na swój negatywny stosunek do państw centralnych. W roku 1909 wyjechał z rodziną na 3 lata do Paryża, a po powrocie osiedlił się w Zakopanem.

Stefan Żeromski nie szczędził czasu na prace społeczne. W roku 1904 brał udział w tworzeniu biblioteki zakopiańskiej, w 1905 był współzałożycielem pisma “Społem” i opiekował się Uniwersytetem Ludowym, a w roku 1906 został honorowym przewodniczącym towarzystwa “Światło” w Nałęczowie, w roku 1907 czynnie opiekował się więźniami politycznymi i współdziałał w założeniu Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Warszawie. Był autorem kilku odezw w sprawach publicznych, jak np. W sprawie sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego (1909), “Na głodnych” w Warszawie (1915), “O odzież ciepłą dla żołnierza” (1919), “Sprawa Kasy im. Mianowskiego “(1924), Odpowiedź na wezwanie (w sprawie Mazurów Pruskich, w 1925 roku), “Port w Gdyni” (1925). W 1919 roku zamieszkał w Warszawie, biorąc czynny udział w życiu literackim: inicjator powstania i prezes Związku Zawodowego Literatów Polskich, założyciel polskiego Pen – Clubu, w roku 1920 brał udział w akcji plebiscytowej na Mazurach. Od roku 1917 jego jednym z głównych zainteresowań było wybrzeże bałtyckie, otrzymał za “Wiatr od morza” pierwszą nagrodę państwową. W roku 1920 założył Towarzystwo Przyjaciół Pomorza.

Żeromski wielokrotnie poruszał temat Pomorza, a w szczególności Gdańska i daje nam o tym znać np. w okrzyku “Na Gdańsk! Ku morzu!”, którym kończy się drugi tom Popiołów lub w Wietrze od morza w rozdziale o Związku Jaszczurczym opowiada, jak to “wielki Gdańsk jako lew się podźwignął”, jak “lwimi zaiste łapami zburzył, zdruzgotał, rozniósł w drzazgi i w pyle rozdeptał zamek krzyżacki, siedlisko zbrodni, gniazdo tyranii, zdrady i kłamstwa”, jak “rozwarł na ścieżaj swe bramy wysokie na powitanie króla polskiego, króla wolnych ludów polskiej korony”.

Zmarł 20 listopada 1925 roku. Śmierci autora “Ludzi bezdomnych”,” Popiołów” i “Przedwiośnia” towarzyszyło powszechne przekonanie, że odszedł największy pisarz naszego stulecia, twórczy kontynuator najcenniejszych tradycji literatury narodowej – jego pogrzeb stał się wielką manifestacją narodową.

W ostatniej swojej powieści “Przedwiośnie” (1925) zawarł surowy osąd pierwszych lat niepodległości i wskazał na konieczność radykalnych reform ustrojowych. W 1924 kandydował do nagrody Nobla, a w roku 1925 był pierwszym laureatem państwowej nagrody literackiej. Wielu autorów pisało na jego cześć wiersze oraz opowiadania, natomiast krytyk Karol Irzykowski, zapytywał: “Czy i w jakiej formie dokona się kiedy reinkarnacja tego duch w polskiej literaturze?”.

---

18 listopada 2022 roku miała miejsce premiera filmu fabularnego o Stefanie Żeromskim w reżyserii pp. Krzysztofa Rześniowieckiego. Główną rolę zagrał uczeń klasy 2e Stanisław Krajewski. W roli żony Stefana Żeromskiego wystąpiła Margareta Kąkol z klasy 3e. Film nagrała i zmontowała Róża Kozicka z klasy 3b

Dziękujemy również Państwu Dorocie i Jackowi Rześniowieckim za udostępnienie przestrzeni, w której powstał materiał.